Tại sao Brazil chống dịch Wuhanvirus đầy khó khăn?
Ngân hàng đông nghịt. Xe điện ngầm chật cứng. Xe bus đầy kín fan cuồng của tổng thống Jair Bolsonaro, đổ về các cuộc tụ tập kêu gọi dân Brazil phớt lờ lệnh ở trong nhà của các thị trưởng và thống đốc, thay vào đó là trở lại làm việc theo chỉ thị của tổng thống .
Những cảnh như thế này phản ảnh một sự ứng phó đầy mâu thuẫn và hỗn loạn của Brazil trước đại dịch Wuhanvirus, điều này được phơi bày gay gắt vào hôm thứ sáu khi bộ t...
Continue Reading
Tại sao Brazil chống dịch Wuhanvirus đầy khó khăn?
Ngân hàng đông nghịt. Xe điện ngầm chật cứng. Xe bus đầy kín fan cuồng của tổng thống Jair Bolsonaro, đổ về các cuộc tụ tập kêu gọi dân Brazil phớt lờ lệnh ở trong nhà của các thị trưởng và thống đốc, thay vào đó là trở lại làm việc theo chỉ thị của tổng thống .
Những cảnh như thế này phản ảnh một sự ứng phó đầy mâu thuẫn và hỗn loạn của Brazil trước đại dịch Wuhanvirus, điều này được phơi bày gay gắt vào hôm thứ sáu khi bộ trưởng Y tế từ chức – chỉ vài tuần sau khi người tiền nhiệm bị sa thải bất ngờ sau cuộc đụng độ với Bolsonaro.
Những nhầm lẫn lúng túng trên cả nước đã thổi bùng lên sự lây lan bệnh tật và góp phần vào việc khiến cho Brazil trở thành trung tâm của đại dịch, với số tử vong hàng ngày chỉ đứng sau Mỹ.
Các chuyên gia y tế cộng đồng nói rằng cách tiếp cận lộn xộn này đã làm các khoa chăm sóc đặc biệt và nhà xác càng nhanh quá tải hơn và góp phần vào cái chết của rất nhiều người hành nghề y khi nền kinh tế lớn nhất khu vực Mỹ Latin lao vào sự suy thoái lớn nhất lịch sử.
Cuộc khủng hoảng này đang thách thức một Brazil đứng trong sự trái ngược hoàn toàn với thành tích ứng phó đầy sáng tạo, nhanh nhẹn trước những khó khăn trong chăm sóc sức khỏe đã đưa Brazil thành mô hình kiểu mẫu của các quốc gia đang phát triển trong nhiều thập niên qua.
“Brazil lẽ ra đã là một trong những nơi ứng phó tốt nhất đại dịch này,” Marcia Castro, giáo sư trường Đại học Harvard nói, ông từ Brazil đến và chuyên về sức khỏe toàn cầu. “Nhưng hiện giờ thì mọi thứ hoàn toàn rối tung hết cả và không ai đang làm việc để có các giải pháp chung. Điều này phải trả giá, và cái giá chính là mạng người.”
Brazil đã có nhiều tháng để nghiên cứu về những lỗi lầm và thành công của các quốc gia bị virus tấn công đầu tiên. Hệ thống chăm sóc sức khỏe cộng đồng rất mạnh của Brazil lẽ ra đã có thể được điều động để tiến hành xét nghiệm hàng loạt và theo dõi sự đi lại của các bệnh nhân mới bị lây nhiễm.
Các chuyên gia sức khỏe cho biết, sự thất bại trong hành động sớm và quyết liệt của Brazil là do bất hòa với những cách tiếp cận khéo léo các cuộc khủng hoảng y tế trước đây.
Sau làn sóng lây nhiễm HIV thập niên 1990s, Brazil đã cung cấp việc điều trị miễn phí, phổ cập và đã đẩy mạnh ngành công nghiệp dược phẩm chi phí thấp hơn. Brazil từng đe dọa không đếm xỉa đến bản quyền của ngành sản xuất thuốc HIV của Thụy Sĩ hồi năm 2001, và đã thực sự làm như vậy hồi năm 2007 bằng cách sản xuất thuốc phiên bản không bản quyền của chính mình và làm giảm mạnh sự lây lan HIV.
Năm 2013, Brazil mở rất rộng quyền được chăm sóc y tế dự phòng đến các vùng nghèo bằng cách thuê hàng nghìn bác sĩ nước ngoài, chủ yếu là người Cuba. Và để chiến đấu với dịch bệnh Zika năm 2014, Brazil đã tạo ra loại muỗi biến đổi gene để giảm số côn trùng, một chiến thuật ngay lập tức được triển khai ở Florida và Texas.
Thành công trước đó của Brazil chính là kết quả của sự đầu tư vào khoa học và trao quyền hạn cho các nhà khoa học, Tania Lago, giáo sư y khoa Đại học Santa Casa ở São Paulo nói, bà từng làm việc trong bộ y tế thập kỷ 1990s.
“Giờ thì quốc gia này đang bị rạn nứt với cộng đồng khoa học,” bà nói. “Điều làm tôi buồn là chúng ta đang và sẽ tiếp tục mất đi nhiều sinh mạng mà lẽ ra có thể được cứu.”
Khi các quốc gia bắt đầu áp dụng các biện pháp mạnh mẽ để ngăn chặn virus lây lan trong tháng hai và tháng ba, thì Bolsonaro đã xem thường các mối nguy cơ và khuyến khích dân chúng tụ tập. Giờ thì ông đang thúc giục dân Brazil trở lại làm việc ngay cả khi số ca lây nhiễm và tử vong mới mỗi ngày đang lên đỉnh điểm.
Vào tuần qua, tổng thống đã ban hành lệnh thực hiện xếp các phòng tập và mỹ viện vào hạng mục kinh doanh thiết yếu và phải được mở cửa lại.
“Sức khỏe là đời sống,” Bolsonaro nói. Như một số quyết định khác của ông liên quan tới đại dịch, thì quyết định này cũng chống lại các biện pháp của các bang và địa phương, khiến bộ trưởng y tế phải ngạc nhiên.
Đến ngày thứ bảy, Brazil có 233.142 ca được chẩn đoán bị lây nhiễm và 15.633 ca tử vong. Nhưng số tử vong thực tế có khả năng cao hơn nhiều, theo các hồ sơ về tử vong do Fiocruz, một viện của chính phủ nghiên cứu các khuynh hướng chăm sóc sức khỏe biên soạn.
Giữa ngày 01/01 và ngày 09/05, các số liệu chính thức của chính phủ cho biết có 10.627 ca tử vong ở Brazil do Chinese flu, bệnh do Wuhanvirus gây ra.
Trong thời gian đó, có thêm11.026 người đã không được chẩn đoán là nhiễm Wuhanvirus đã tử vong do bị lây nhiễm hô hấp cấp tính.
Con số này cao hơn đến nhiều nghìn số tử vong trung bình do các bệnh về đường hô hấp trong những năm gần đây, Marcelo Gomes, một nhà nghiên cứu ở viện Fiocruz nói. Ông cho biết đã nghi ngờ một tỷ lệ phần trăm đáng kể từ con số những bệnh nhân chết mà không được chẩn đoán là do lây nhiễm Wuhanvirus.
Các chuyên gia không cho rằng đại dịch sẽ đạt đến đỉnh điểm ở Brazil trong nhiều tuần tới. Cho đến đầu tháng năm, Brazil có số lây nhiễm cao nhất trong số 54 quốc gia được Đại học Hoàng gia London nghiên cứu, điều này cũng cho thấy các biện pháp ngăn chặn dịch bệnh đang sử dụng ở Brazil đã thất bại trong việc làm cho sự lây nhiễm theo quỹ đạo đi xuống.
Theo Viện Đo lường và Đánh giá Y tế của Đại học Washington, thì virus sẽ gây tử vong cho hơn 88 nghìn người ở Brazil cho đến đầu tháng tám.
Hội đồng Điều dưỡng Liên bang Brazil nói rằng thiếu trang bị bảo hộ cá nhân và tăng khối lượng công việc đã làm cho hàng nghìn nhân viên y tế bị lây nhiễm virus, khiến cho các bệnh viện bị thiếu nhân sự.
“Vì đồng lương thấp nên hầu hết đều phải đi làm ở hai nơi, một số làm đến ba nơi,” Manoel Neri chủ tịch hội đồng nói. “Đây là vấn đề tồn đọng từ lâu ở Brazil.”
Hội đồng nói rằng ít nhất 116 y tá và kỹ thuật viên y tế đã thiệt mạng được xác nhận hay nghi ngờ là do Wuhanvirus gây ra trong vài tuần gần đây. Gần 15.000 nhân viên đã có các triệu chứng, nhưng nhiều người trong số này không thể được xét nghiệm.
Jacqueline, một y tá 37 tuổi ở Rio de Janeiro đã bị nhiễm virus cùng với chồng bà, cũng là một y tá, nói rằng nỗi sợ hãi đang lan tràn trong đồng nghiệp của bà.
“Chúng tôi cảm giác như bị lây nhiễm,” Jacqueline nói, bà chỉ cung cấp tên không đầy đủ vì sợ bị chủ bệnh viện trả thù. “Chúng tôi nhìn quanh và mọi người đang kêu la vì sợ lây nhiễm virus cho gia đình mình.”
Những bất ổn chính trị đã làm bộ y tế choáng váng trong vài tuần qua đã làm thiệt hại nhiều hơn khả năng chuẩn bị chống dịch của cả nước.
Bộ trưởng Y tế Nelson Teich đã từ chức hôm thứ sáu, chưa đến một tháng sau khi nhận cương vị này.
Bolsonaro đã đuổi người tiền nhiệm là Luiz Henrique Mandetta sau hai lần đụng độ về thái độ xem thường cách ly của tổng thống.
Trong một cuộc phỏng vấn, Mandetta nói rằng những ứng phó “thất thường” của Brazil trước dịch bệnh đã làm cho quốc gia yếu kém trong việc cạnh tranh với toàn cầu để tranh giành máy trợ thở, bộ xét nghiệm và trang bị bảo hộ y tế cá nhân.
“Khó khăn của chúng tôi là mở rộng phạm vi y tế trong lúc cạnh tranh với khả năng chi tiêu đến lố bịch của Mỹ và châu Âu,” ông nói.
Flávio Dino, thống đốc bang Maranhão nói rằng chính quyền liên bang đã gây trở ngại khi chính quyền các bang mua sắm máy trợ thở và đưa đến bệnh viện dã chiến. Thủ phủ của bang, São Luís, là nơi đầu tiên trong cả nước áp dụng lệnh phong tỏa nghiêm ngặt trong tháng này, yêu cầu tất cả mọi người không làm việc trong các ngành thiết yếu phải ở tại nhà.
“Ở cấp độ quốc gia thì không có kế hoạch chuẩn bị cho sự cố gắng phong tỏa trong tháng năm,” ông nói. Ông đã gọi việc sa thải Mandetta là một thất bại. “Không thể thay phi hành đoàn của máy bay giữa chuyến bay.”
Bang Amazonas nghèo khó ở phía bắc đã phải chứng kiến bệnh viện bị quá tải và nghĩa trang phải dùng đến các ngôi mộ tập thể để đối phó với sự tràn ngập thi thể.
Arthur Virgílio Neto, thị trưởng Manaus là thủ phủ của bang này đã khóc trên các cuộc phỏng vấn truyền hình khi kêu gọi sự trợ giúp của liên bang. Bolsonaro với việc xem thường bảo trì xã giao cự ly và những biện pháp phòng ngừa khác, chính là một phần của vấn đề, Virgílio nói.
“Mọi người không ngừng đi linh tinh trên đường phố, đã có sự xem thường trắng trợn các sắc lệnh của chúng tôi,” ông nói, và trách cứ Bolsonaro. “Ông ta chống lại bảo trì xã giao cự ly, và điều này giải thích phần nào của sự bất tuân lệnh.”
Đối mặt với những chỉ trích đang tăng, chính quyền Bolsonaro, vốn chối cho ý kiến, đã phát động một chiến dịch trong tuần qua để nêu bật mối quan tâm của tổng thống về nền kinh tế dự báo sẽ bị sụt giảm ít nhất 5% trong năm nay.
“Phong tỏa, đó không phải là con đường – đó là con đường của sự thất bại,” Bolsonaro nói hôm thứ năm khi xuất hiện trước các fan bên ngoài dinh tổng thống. Ông dè bỉu thêm rằng: “Đất nước chúng ta sẽ trở thành nghèo đói, giống như vùng hạ Sahara của châu Phi vậy.”
Castro, giáo sư trường Harvard nói rằng sự thất bại của chính quyền trong việc đưa ra một sự ứng phó hiệu quả có khả năng dẫn đến một loạt dịch bệnh sẽ gây thiệt hại nhiều hơn nền kinh tế trong thời gian dài.
“Có thể thúc đẩy nền kinh tế phát triển ra sao nếu dân chúng đổ bệnh hết?” bà nói. “Một lực lượng lao động bệnh tật không thể làm việc gì được.”
------------------------------------
Nguồn: Bài của Ernesto Londoño, Manuela Andreoni và Letícia Casado trên The New York Times, người dịch đặt tựa.
Ảnh của Dado Galdieri trên The New York Times
