วิธีการเลือกตั้งของเยอรมัน รวมถึงวิธีการคำนวนที่นั่ง สส. แบบละเอียดใครสนใจไปศึกษาได้เลยจ้า
การเลือกตั้งแบบเยอรมัน กับระบบ proportional representation
เรื่องที่เป็นที่น่าสนใจที่สุดในช่วงนี้คงหนีไม่พ้นการเลือกตั้ง หลายคนได้ยินเรื่องระบบคิดคะแนนแบบใหม่มาตั้งแต่ก่อนเลือกตั้งแต่ยังไม่ค่อยอิน จนกระทั่งผลการเลือกตั้งออกมาแล้วพรรคที่ได้ สส.แบบแบ่งเขตมากอย่างเพื่อไทยไม่ได้สส.ปาร์ตี้ลิสต์เลย จึงทำให้คนเริ่มก่นด่าระบบว่าระบบ...อะไรของมันวะ
อันนี้ไม่แน่ใจว่าของไทยเอามาจากที่ไหน แต่เหมือนเคยอ่านเจอว่านำมาจากเยอรมัน ซึ่งถ้าพิจารณาแล้วก็มีความเป็นไปได้ เพราะเยอรมันใช้ระบบนี้ (ในการเลือกตั้งระดับประเทศ) และเป็นแบบ Mixed Member Proportional คือ เป็นแบบที่มีทั้งสส.แบบแบ่งเขตและปาร์ตี้ลิสต์ ซึ่งจากข้อมูลในวิกิพีเดียมีเพียง 4 ประเทศที่มีระบบนี้ (ยังไม่รวมประเทศไทย) ส่วนใหญ่ที่เหลือจะเป็นปาร์ตี้ลิสต์
*** เพิ่มเติม คำนิยามของระบบสัดส่วนนะคะ Proportional representation is a system of voting in which each political party is represented in a parliament or legislature in proportion to the number of people who vote for it in an election. -- หมายความว่า จำนวน สส. ในสภาของแต่ละพรรคมีสัดส่วนที่สัมพันธ์กันกับคะแนนที่ประชาชนโหวตเลือกพรรคนั้นๆ ไม่ใช่หมายถึงสัดส่วนระหว่าง สส.แบ่งเขตต่อสส.ปาร์ตี้ลิสต์ หรือสัดส่วนอะไรกับอะไรก็ได้นะคะ ***
ของเยอรมันนั้นเป็นแบบMixed Member Proportional ที่มี 5% threshold (หมายความว่าพรรคจะต้องได้คะแนนไม่น้อยกว่า 5% ของบัตรดีในการเลือกตั้งครั้งนั้น จึงจะได้รับการนำมาคำนวณหา สส. ปาร์ตี้ลิสต์)
ในเยอรมันจะมีจำนวน สส.พื้นฐาน 598 คนเป็นอย่างน้อย ที่ต้องบอกว่าเป็นอย่างน้อยเพราะนอกจากจะมี สส. 299 คนจากเขตเลือกตั้ง และ 299 ปาร์ตี้ลิสต์แล้ว ยังมี Überhangmandate หรือ สส.ปาร์ตี้ลิสต์เติมเต็ม 5555 จำชื่อนี้ไว้เพราะว่าเป็นส่วนสำคัญของระบบสัดส่วนของเยอรมันมากๆ เดี๋ยวจะอธิบายในวิธีการคำนวน(คร่าวๆ) ต่อไปนะคะ
ก่อนจะลงรายละเอียดในระบบเลือกตั้ง จะขออธิบาย concept ของระบบ proportional representation ซักนิด ว่าเจตนาของระบบนี้ก็คือ ต้องการให้ความยุติธรรมกับทุกๆ ฝ่าย เพราะว่าในระบบใครได้คะแนนสูงที่สุดชนะไป ทั้งๆ ที่คนชนะ อาจจะได้ 40% ในขณะที่คนที่ได้ที่ 2-3-4 รวมกันได้ 60% แล้วเสียงของ 60% นั้นคือจะถูกทิ้งไปเลย ทำให้การเลือกตั้งไม่ได้แสดงถึงความต้องการในการเลือกของประชาชนอย่างแท้จริง ดังนั้น การคิดคะแนนโดยใช้สัดส่วนคะแนนความนิยมที่ประชาชนเลือกพรรคเป็นตัวกำหนดจำนวน สส. ของแต่ละพรรคให้มีความใกล้เคียงกับความนิยมของประชาชนจึงน่าจะยุติธรรมกว่า
เยอรมันใช้ระบบ proportion representation นี้มายาวนานตั้งแต่สมัยหลังสงครามโลกครั้งที่ 1 โดยในช่วงระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 1 และ 2 จะมีแต่สส.แบบปาร์ตี้ลิสต์ หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 จึงเปลี่ยนเป็นแบบ mixed Member Proportional
หมายเหตุ - การเล่าเรื่องการเลือกตั้งนี้อาจจะไม่ได้ลงรายละเอียดเป๊ะๆ ตามกฏหมายทั้งหมดนะคะ แต่จะเล่าในส่วนที่คิดว่าน่าสนใจสำหรับคนไทยเพื่อให้เห็นภาพเปรียบเทียบกันระหว่างของเยอรมันและไทย
/
/
*** การลงคะแนน ***
สส.ของเยอรมันจะแบ่งเป็น
1) สส.แบบแบ่งเขต แต่ละเขต แต่ละแคว้นก็จะมีจำนวนผู้สมัครแตกต่างกันไป คนก็จะเลือกตัวแทนที่ใช่ในเขต 1 คน (อันนี้นึกถึงแบบของไทยได้เลย เหมือนกัน) กับ
2) สส. ปาร์ตี้ลิสต์ ซึ่งลิสต์นี้จะเหมือนกันทั้งประเทศ มีกี่พรรคก็ว่าไปยาวเป็นหางว่าว ให้ประชาชนเลือกพรรคที่ชอบ 1 พรรค
การลงคะแนนของเยอรมันอันนี้แตกต่างกับของไทยครั้งนี้อย่างแน่นอน เพราะว่าเยอรมันให้เลือกแยกกันระหว่างสส.แบ่งเขตกับปาร์ตี้ลิสต์ แต่บัตรเลือกตั้งของเยอรมันนั้นมีแค่ 1 ใบ (ตามรูปบัตรเลือกตั้งด้านล่าง) โดยจะแบ่งออกเป็น 2 ฝั่ง ด้านซ้ายเป็นการเลือก สส.แบบแบ่งเขต ฝั่งขวาคือปาร์ตี้ลิสต์ ดูง่าย กาง่าย นับง่าย ไม่ซับซ้อน บัตร 1 ใบ ใส่ไว้ทุกอย่าง
วิธีการเรียงลำดับหมายเลขก็ง่ายๆ พรรคไหนได้เบอร์ไหน (แก้ไข 3/4/2562 **ทั้งแคว้น** เบอร์เดียวกัน เห็นมั้ยว่าเค้าทำให้เข้าใจง่ายเข้าไว้ - ก่อนหน้านี้เขียนเป็นทั้งประเทศ ขอโทษค่า T-T) ถ้าในเขตนั้นส่งผู้สมัคร ก็เอาชื่อผู้สมัครใส่ให้ตรงกับพรรค ในบางเขตไม่มีผู้สมัครจากพรรคนั้นก็เว้นไปไม่ต้องใส่ตารางอะไร โล่งไปเลย ดูง่าย ไม่สับสน ถ้าพอใจจะเลือกผู้สมัครแบบแบ่งเขตและพรรคด้วย ก็กาเครื่องหมายให้ตรงบรรทัดกัน ไม่มีหลุดช่อง เพราะช่องมันอยู่ติดกัน 555 แต่ถ้าเลือก สส.เขตพรรคนึง แล้วอยากเลือกพรรคอีกพรรคนึงก็ทำได้ ก็ดูให้ตรงใจแล้วทำเครื่องหมายให้ตรงกับชื่อ กับเบอร์ก็ว่ากันไป
/
/
*** การทำเครื่องหมายในบัตรเลือกตั้ง ***
กฏหมายของเยอรมันบอกว่า การทำเครื่องหมายที่จะนับเป็นคะแนนนั้น คือ ทำในช่องทำเครื่องหมายแล้วสามารถเข้าใจได้ว่าผู้ลงคะแนนต้องการเลือกใคร กากบาทเส้นนึงจะมี 2 ขีดทับกัน จะกากบาทเต็มหรือไม่เต็มช่อง เส้นจะขาดไปบ้าง จะทำเครื่องหมายถูก จะฝนระบายจนเต็มช่องเหมือนทำข้อสอบ ฯลฯ แต่ถ้าดูแล้วรู้ว่าทำเครื่องหมายในช่องลงคะแนนนั้นแน่ๆ ก็ให้นับเป็นคะแนน แม้กระทั่งกากบาทเลือกเบอร์นึงไปแล้ว เปลี่ยนใจ ขีดฆ่าทับกากบาทแรก แล้วไปกากบาทที่เบอร์อื่น ก็เป็นอันเข้าใจได้ว่าเค้าต้องการเลือกเบอร์ที่กากบาทครั้งที่ 2 ไม่ใช่เบอร์แรกที่ขีดฆ่า ก็นับเป็นคะแนน ดังนั้น คนเยอรมันจึงทำเครื่องหมายกันได้แบบสบายใจ ง่ายๆ ตรงๆ ไม่เรื่องมาก ไม่ต้องระแวงกลัวว่าจะเป็นบัตรเสีย ฮา..
/
/
*** วิธีการคำนวน สส. ***
ทีนี้มาที่วิธีการคิดคะแนน ที่บอกว่าเมืองไทยเอามาจากเยอรมัน ต้องบอกก่อนว่าคงเอามาเฉพาะในเรื่องของคำว่า “ระบบสัดส่วน” แต่ไม่ได้เอามาทั้งหมด และที่เอามามันก็ไม่เป็นสัดส่วนอย่างแท้จริงด้วย (อันนี้ไม่ได้พูดเองนา แต่คนเยอรมันบอก 555) เพราะเมื่อไหร่ก็ตามที่มีพรรคที่ได้จำนวน สส.เขตเกินกว่าจำนวน สส.พึงมี พรรคที่เหลือจะเกลี่ยจำนวน สส. ปาร์ตี้ลิสต์ที่ตายตัวอย่างไรให้มันได้สัดส่วน? เช่น พรรค A ควรมีสส.พึงมี 100 คน แต่ได้รับเลือก สส.เขตถึง 150 คน เกินมาตั้งเยอะ ถึงเอาโควต้า สส.ปาร์ตี้ลิสต์ที่เหลือไปแบ่งให้กับพรรคที่เหลืออยู่ สัดส่วนมันก็ไม่ตรงตามที่ควรจะเป็นอย่างแน่นอน
ระบบการเลือกตั้งของเยอรมันแยกการลงคะแนน 2 ส่วนอย่างชัดเจน คือเลือก สส.เขตโดยตรง ใครได้คะแนนสูงสุดก็ได้เป็นสส.ไป กับคะแนนปาร์ตี้ลิสต์ ซึ่งการโหวตเลือกพรรคนี้เองเป็นตัวกำหนดจำนวน สส. ของพรรคที่จะเข้าไปนั่งในสภา โดยจะนำคะแนนโหวตเลือกแต่ละพรรค (ที่ได้เสียงเกิน 5%) มาคำนวนหาสัดส่วนว่าควรจะได้สส.ทั้งหมดกี่คน โดยระบบของเยอรมันไม่ว่าจะคำนวนยังไง จะต้องได้ตัวเลขที่ถูกต้อง ซึ่งผู้เขียนเองพยายามจะหาข้อมูลวิธีการคำนวนแล้วแต่ก็จนใจ 555 เพราะมึนงงในความซับซ้อน (บวกกับความไม่ชำนาญเรื่องตัวเลขของตัวเอง ฮา) แต่อย่างไรก็ตาม แม้ว่าวิธีการคิดเลขนั้นอาจจะดูยุ่งยากซับซ้อน แต่เมื่อทำตามสูตรแล้วก็จะต้องได้ตัวเลขตรงกัน ไม่ว่าใครจะเป็นผู้คำนวน และจะใช้เครื่องคิดเลขหรือไม่ก็ตาม ฮา…..
เอาเป็นว่าให้ข้อมูลคร่าวๆ เกี่ยวกับวิธีการคำนวน สส.แบบปาร์ตี้ลิสต์ของเยอรมันไว้ก็แล้วกัน เค้าจะใช้สูตรในการคำนวนที่ชื่อว่า Sainte-Laguë-Verfahren (ภาษาอังกฤษเรียกว่า Webster/Sainte-Laguë method) แบบ Divisorverfahren (อันนี้หาภาษาอังกฤษไม่เจอ) เพื่อคำนวนหาสัดส่วนจำนวน สส. ของแต่ละพรรคที่พึงมี จากนั้นเมื่อลบจำนวน สส.แบบแบ่งเขตที่ได้ออกไป ก็จะเป็นจำนวน สส. ปาร์ตี้ลิสต์ที่แต่ละพรรคจะได้ (ดูแล้วแนวทางการคำนวนก็จะคล้ายๆ กันกับไทย)
และก็เป็นไปได้ว่าเมื่อได้ สส.แบบแบ่งเขตเป็นจำนวนมาก อาจจะไม่ได้ สส.ปาร์ตี้ลิสต์เลย ใช่แล้วค่ะ ในเยอรมันก็มีเหตุการณ์แบบนี้เกิดขึ้น โดยเฉพาะกับพรรคที่ได้รับความนิยมมากๆ เช่น พรรค CDU (ของนางแมร์เคลนั่นเอง) แต่… อย่าคิดว่านี่จะเหมือนเมืองไทย เพราะของเยอรมันเมื่อบอกว่าเป็นแบบสัดส่วน ก็คือต้องสัดส่วนแบบถูกต้องด้วย
เมื่อพรรคใดพรรคหนึ่งเกิดได้รับความนิยมสูงมากในแบบ สส.แบ่งเขต จนได้จำนวนเกิน “จำนวน สส.พึงมี” หรือจำนวนสัดส่วนที่คำนวนได้ เช่น พรรค A ควรได้จำนวนสส.ในสภา 200 ที่นั่ง แต่ปรากฏว่าประชาชนเลือก สส.แบบแบ่งเขตเป็นจำนวน 230 คนไปแล้ว เกินโควต้าไปแล้ว 30 คน จะทำอย่างไร? ต่อให้ไม่ให้ สส. ปาร์ตี้ลิสต์พรรค A แล้วเอาโควต้าไปให้พรรคที่เหลือแบ่งๆ กัน ก็จะพบว่ายังไงพรรค A ก็เกินโควต้า มันก็จะไม่ได้สัดส่วนตามที่คำนวนจากคะแนนโหวตแล้ว กฏหมายเยอรมันจึงกำหนดให้สามารถเพิ่มจำนวน สส. เข้ามาเติมได้ค่ะ และจำนวน สส.ที่เพิ่มเข้ามานี่ก็คือ Überhangmandate หรือ สส.ปาร์ตี้ลิสต์เติมเต็มที่บอกไว้ตอนแรกนั่นเอง โดยเอาสส.ในบัญชีรายชื่อของแต่ละพรรคที่เหลือ เติมเข้ามาเพื่อให้ได้สัดส่วนของแต่ละพรรคตรงกับสัดส่วนที่คำนวนได้จากการโหวตของประชาชน ซึ่งอาจจะเติมแค่บางพรรค หรืออาจจะเติมทุกพรรคก็เป็นไปได้ เพื่อให้ได้สัดส่วนที่ถูกต้อง
ขอลองยกตัวอย่างเลขง่ายๆ เช่น จำนวน สส. ทั้งหมด 100 คน สส.เขต 50 ปาร์ตี้ลิสต์ 50
พรรค ก. สส.พึงมี คือ 40 (40%) – ได้สส.เขต 45 – ปาร์ตี้ลิสต์ คือ 0 รวม 45
พรรค ข. สส.พึงมี คือ 35 (35%) – ได้สส.เขต 2 – ปาร์ตี้ลิสต์ คือ 33 รวม 35
พรรค ค. สส.พึงมี คือ 25 (25%) – ได้สส. เขต 3 – ปาร์ตี้ลิสต์ คือ 22 รวม 25
คิดคร่าวๆ แบบนี้ จำนวน สส.ก็เกิน 100 คนมาแล้ว และสัดส่วนก็จะไม่เท่ากับ 40-35-25 ไม่เป็นไปตามสัดส่วนที่ประชาชนโหวต เค้าก็จะทำการคำนวนเพิ่มเพื่อหาจำนวน สส. ที่ควรจะเพิ่มเข้าไปเพื่อให้ได้สัดส่วน 40-35-25 เหมือนเดิม ซึ่งออกมาก็จะประมาณ
พรรค ก. สส.พึงมี คือ 40 (40%) – รวม 45 ได้ สส เพิ่ม 0 เป็น 45
พรรค ข. สส.พึงมี คือ 35 (35%) – รวม 35 ได้ สส. เพิ่ม 4 เป็น 39
พรรค ค. สส.พึงมี คือ 25 (25%) – รวม 25 ได้ สส เพิ่ม 3 เป็น 28
สัดส่วนก็จะเป็น 45-39-28 ซึ่งมีความใกล้เคียงกับ 40-35-25 มากกว่า 45-35-25 (นี่เป็นตัวอย่างที่ยกเองให้เข้าใจง่ายๆ นะคะ เวลาคำนวน สส.จริงมันจะมีตัวเลขทศนิยมอะไรเข้ามาให้คำนวนตามสูตร ตามลำดับอีกหลายปัจจัย แต่ระบบเค้ามั่นใจว่า ใครคำนวนก็จะได้ตัวเลขเดียวกัน)
สภาก็จะมีจำนวน สส.112 คน เป็น สส.เขตจาก 50 เขต สส.ปาร์ตี้ลิสต์ 62 คน ทั้งนี้ จำนวน สส.ที่เพิ่มมานี้ก็เพื่อรักษา “สัดส่วน” สส.ของแต่ละพรรคให้ใกล้เคียงกับสัดส่วนของเสียงที่ประชาชนเลือกพรรคนั้นๆ ให้มากที่สุด
ดังนั้นในการเลือกตั้งแต่ละครั้ง อาจจะมีจำนวน สส.เกินจากที่ตั้งใจเอาไว้ มากบ้าง น้อยบ้าง แล้วแต่ผลคะแนนการเลือกตั้งในครั้งนั้นๆ ดังเช่น สภาฯ เยอรมันในขณะนี้ จากที่ควรจะมี สส. 598 คน แต่จากผลการเลือกตั้งทำให้มี สส. ทั้งสิ้น 709 คน เป็นสส.แบ่งเขต 299 คน และสส.ปาร์ตี้ลิสต์ 410 คน เกินมาถึง 111 คนเลยทีเดียว โดยมีทั้งพรรคที่ได้ปาร์ตี้ลิสต์เยอะเพราะคนโหวตคะแนนพรรคมาก แต่ได้ สส. เขตน้อย เช่น AfD หรือ FDP และมีพรรคที่ได้ สส.เขตเยอะ แล้วไม่ได้ปาร์ตี้ลิสต์เลย เช่น CSU เป็นต้น
แล้วทำอย่างไรจะได้เป็น สส. ถ้าหากลงสมัครแบบปาร์ตี้ลิสต์แล้วพรรคเกิดได้ สส. แบ่งเขตเยอะ สส.ปาร์ตี้ลิสต์ก็อดเลยสิ ใช่แล้วค่ะถ้าลงแบบใดแบบหนึ่งก็อาจจะมีความเสี่ยงสำหรับคนที่มีความสำคัญในพรรค เช่น หัวหน้าพรรคหรือคนที่เป็นมือวางสำคัญๆ ด้านต่างๆ กฏหมายเยอรมันอนุญาตให้ผู้สมัครสามารถลงทั้งแบบแบ่งเขตและปาร์ตี้ลิสต์ได้พร้อมกัน เช่น นางอันเกล่า แมร์เคล ก็ลงสมัคร สส.แบบแบ่งเขต และลงเป็น สส.ปาร์ตี้ลิสต์เบอร์ 1 พร้อมกัน เมื่อได้ในแบบแบ่งเขตแล้วพรรคยังมีโควต้าปาร์ตี้ลิสต์ เวลานับสส.ปาร์ตี้ลิสต์ก็จะข้ามเบอร์ 1 ไปนับที่เบอร์ 2-3-4 ซึ่งปาร์ตี้ลิสต์หลายคนก็ลงแบบแบ่งเขตด้วย ถ้าชนะในพื้นที่ ก็จะข้ามเบอร์นั้นในปาร์ตี้ลิสต์ไปนับเบอร์ถัดไป
แล้วนอกจากนี้ การกากบาทเลือก 2 แบบแยกพรรคที่ชอบ ออกจากคนที่ใช่ ทำให้คะแนนไม่ต้องไปเกี่ยวข้องกัน เลือกพรรคก็คือเลือกพรรค เอาคะแนนพรรคมาคำนวนกันเลยตรงๆ ไม่ต้องไปพัวพันนับกันไม่ถูกอยู่กับคะแนนเลือก สส.แบ่งเขต ทุกอย่างเลยไม่ยุ่งยาก ได้คะแนนออกมาชัดเจนไม่ต้องรอประกาศผลนานหลายเดือน แต่เยอรมันอาจจะใช้เวลาในการฟอร์มรัฐบาลหลายเดือน 555 เพราะจะต้องถกเถียงกันเรื่องนโยบายว่านโยบายของรัฐบาลผสมนั้นจะใช้นโยบายของใคร เพราะแต่ละพรรคจะสู้เพื่อให้นโยบายของพรรคตัวเองถูกนำมาใช้ในรัฐบาล เรียกว่าหลายครั้งการเจรจาไม่สำเร็จ ไม่ใช่เพราะตำแหน่ง แต่เพราะหาข้อตกลงประณีประนอมในเรื่องของนโยบายที่ต่างกันไม่ได้ต่างหาก
คิดคร่าวๆ 在 คิดคร่าวๆต้องใช้อะไรบ้าง!! บ้านยายนางระหว่างรอทีมงาน - YouTube 的推薦與評價
ช่วยกันไป ต้องเข้าใจว่ายามไม่มี ก็ไม่มีจริง เราพอมีกำลังมี อาจจะมีไม่มากแต่การยื่นมือช่วย คนที่ลำบากกว่า คือการทำความดี การทำดีนั้น ... ... <看更多>