1
ช่วงปีนี้ผมชอบสังเกตลมหายใจผู้คน มีอะไรมากมายอยู่ในเสียงและจังหวะการหายใจ เราสามารถ 'รู้ใจ' คนผ่านลมหายใจได้เลยทีเดียว
ที่ว่ารู้ใจคือรู้คุณภาพจิตใจและหัวใจ
เวลาได้ยินบางคนหอบแรงทั้งที่ทำกิจกรรมปกติ อย่างลุกขึ้น เดินช้าๆ หรือขยับตัวเบาๆ ถ้าสนิทกันผมจะชวนออกกำลังกาย เพราะการหอบง่ายนั้นเป็นสัญญาณที่ไม่ดีสักเท่าไหร่
ผมพบว่าคนสุขภาพดีจะมีลมหายใจที่ 'เดินเรียบ' ตัวอย่างชัดเจนคือตอนวิ่งตีคู่ไปด้วยกัน เราแทบจะไม่ได้ยินเสียงลมหายใจของคนที่ฟิตกว่าเลย ในสปีดเท่ากันจะมีคนที่หายใจแรงกว่าเสมอ นั่นหมายความว่าหัวใจของเขากำลังทำงานหนัก และเขาอาจไม่ค่อยได้ 'ขยับ' ให้มันทำงานถึงระดับนี้
ในการวิ่งระยะไกล ถ้าตีคู่ไปด้วยกันแล้วคนหนึ่งหายใจแรง เป็นอันรู้กันว่า ในที่สุดคนหายใจเรียบกว่าจะทิ้งหายไป เพียงแค่เมื่อไหร่เท่านั้นเอง
อีกสถานการณ์ที่ชัดคือตอนขึ้นเขา เราจะได้ยินเสียงหอบหรือหายใจแรงของใครสักคนชัดเจนมาก นั่นคือสัญญาณว่า ร่างกายเรียกร้องให้เราดูแลมันมากขึ้น ทั้งการกิน นอน และออกกำลังกาย
แต่ถ้ายังไม่ต้องไปขึ้นเขาหรือลงแข่งวิ่งที่ไหน ลำพังถ้าขึ้นบันไดแล้วหอบแรงก็ได้เวลาดูแลตัวเองแล้ว ใช่! บันไดเดียวกับที่เราเคยวิ่งขึ้นทีละสองขั้นตอนหนุ่มๆ สาวๆ นั่นแหละ!
...
2
แต่ลมหายใจไม่ได้บอกแค่ความแข็งแรงของหัวใจเท่านั้น มันยังบอกความมั่นคงของจิตใจด้วย เราสามารถรับรู้อารมณ์ผู้คนได้จากลมหายใจ บางคนบอกไม่โกรธแต่หายใจแรง บางคนบอกไม่เครียดแต่หายใจถี่กระชั้น ถ้าสังเกต เราจะ 'อ่านใจ' ได้ประมาณหนึ่ง
คนที่จิตใจมั่นคงมักมีลมหายใจสม่ำเสมอ ลึก ยาว เรียบนิ่ง เป็นภาวะปกติของเขา เช่นกันกับคนหัวใจแข็งแรง เวลาอยู่ใกล้กัน เราแทบไม่ได้ยินเสียงลมหายใจของเขาเลย
บางการฝึกฝนสร้างนิสัยหายใจลึกและสม่ำเสมอ เช่น ไทเก๊ก โยคะ หรือการภาวนา คนหายใจยาวมักมีคลื่นสมองที่ผ่อนคลาย พร้อมเรียนรู้ เปิดกว้าง และมีอารมณ์ขัน ตรงข้ามกับคนหายใจถี่กระชั้นที่มักเคร่งเครียดและอารมณ์รุนแรงกว่า
กิจกรรมนำมาซึ่งนิสัยและพฤติกรรม การฝึกหายใจยาวทำให้ออกซิเจนเลี้ยงสมองได้ดีกว่า แต่ของแถมที่ได้มา (ซึ่งอาจสำคัญกว่าออกซิเจน) คือ 'สติ'
สติทำให้เราเท่าทันชั่วเวลาที่ลมหายใจเปลี่ยนแปลง เช่น มันเริ่มแรง สั้น กระชั้น ถี่
แน่ล่ะ ปุถุชนย่อมมีช่วงเวลาแบบนั้นเป็นธรรมดา ข้อต่างคือคนที่ชินกับการหายใจยาวจะรู้ตัวเร็วกว่า ทำให้อารมณ์โกรธ เกลียด เครียด เศร้า ถูกมองเห็นเร็วขึ้น
ลมหายใจลึก ยาว ผ่อนคลายจึงเป็นลมหายใจที่มีคุณภาพ สะท้อนจิตใจที่มีคุณภาพด้วย
...
3
เวลาอยู่ใกล้ใคร ผมชอบสังเกตลมหายใจ มันพอจะบอกกับเราได้ว่าใคร 'ใจดี' ซึ่งของแบบนี้ไม่ใช่สิ่งที่มีติดตัวมาแต่กำเนิด มันอาศัยการฝึกฝน
ไม่หอบง่าย ก็ใจดี
แปลว่าดูแลตัวเองดี
กิน นอน ออกกำลังกายพอเหมาะ มักนำมาซึ่งอารมณ์แจ่มใส และพอใจกับตัวเอง ไม่หงุดหงิดง่าย มีพลังงานดีๆ ให้คนอื่น
หายใจลึกและยาว ก็ใจดี
แปลว่าจิตใจมั่นคง
ไม่หวั่นไหวไปกับสภาพแวดล้อมง่ายเกินไป มีสติรู้ทันอารมณ์ตนเอง จึงไม่ถูกครอบงำด้วยอารมณ์ขุ่นมัว มีรักและเมตตาให้คนอื่นได้ง่ายกว่า
แน่ล่ะว่าในคนเดียวกันย่อมมีความไม่สม่ำเสมอของบุคลิก แต่ในภาพรวม คนใดหรือวันใดมีลมหายใจที่ 'เดินเรียบ' ก็น่าจะอยู่ในสภาวะ 'ใจดี'
สังเกตทั้งคนอื่นและตัวเอง
ซึ่งคนที่สำคัญและเปลี่ยนแปลงได้คือ ตัวเรานี่แหละ
