【盧斯達:武肺讓人反思「日本就是好」的帝國史遺產 -- 上報 / 評論】
中國爆發武漢病毒,以地緣看來,你以為香港和台灣疫情會最嚴重,但第一波爆發的結果看來,東亞世界的疫情是「近輕遠重」,地理和政經聯繫最多的港台疫情反而較輕,日韓則逐漸變成重災區。現在香港的染病人數是百多人,台灣則少至數十人;日本已經突破過千,韓國則數千人染病,成為名乎其實的疫區。
在爆發初期,有香港媒體在廣東訪問民眾,一班大媽對著鏡頭說,不怕,相信黨和政府,不怕,口罩都不必戴。不夠半個月,中國就大規模爆發,這張截圖也成為廣為流傳的恥笑迷因。也許「相信政府/權威」,就是東亞數地疫情盛衰的關鍵之一。
香港自然不用說,經過大半年的反送中衝突、搜捕和離奇死亡事件,民眾對政府的信賴已經清零。疫情初特區政府放慢手腳,不肯呼籲戴口罩、不斷淡化疫情、至死拒絕封關,導致市民恐慌搶購口罩和物資,也有抗爭者用氣油彈、小型炸彈、放火等方式抗議。民間老鼠拉龜,竟也喚起了全體不信政府而自救的氣氛,加上「不信政府」,就減低了病毒擴散的規範。其次是經過大半年社會動蕩,中國遊客的人數在疫情爆發前已經大減,所以可說是抗爭者救了全香港。
台灣主要是跟世衛有關。世衛因為「一個中國」原則,排拒台灣參與已久,但台灣亦因禍得福,因為全面倒向中國的世衛,在疫情初期就不斷淡化疫情,導致「相信世衛」的國家全部錯失時機。因為長期不能靠世衛,台灣自己的醫療系統就「自主研發」起來,加上選出了較為本土優先的政黨,上天還是眷顧台灣。
長期過度美化日本
至於日本就是另一個情況。日本的文化輸出,令我們長期過度美化日本。我們想像日本人很清潔企理,又是主權國家,應該擋得住。疫情初期,很多居住在日本的朋友,不斷抱怨日本政府和民眾毫無防疫意識,也毫無減少中國遊客的意識。那時說出來,香港的網友也不相信日本有事搞不好,但實情就是現在日本也要向台灣取「疫情經」。
日本和中國一樣,疫情迅速傳播,涉及一個文化和體制的問題。日本人合群到一個神經質的地步,不能為其他人帶來麻煩和恐慌,是他們的金科玉律。因此每個提出「疫症很嚴重,要及早準備」的聲音,都會被視為為恐天下不亂而抵制。同樣的事情,應用在東北大地震和福島核電災難。後來一些揭露福島核電問題的日本人,也被同胞施壓。因為說出來,就是揭一個群體都處理不了的瘡疤,在崇尚和諧穩定的社會結構不受歡迎。
至於校園,也聽過不少為了保住中國留學生不受打擾而淡化疫情。戴口罩一直沒有普及。日本人甚至笨到在Twitter呼籲別人不要講「武漢肺炎」,認為這樣是差別待遇是歧視中國。只能說是經濟起飛幾十年來,日本民間已經變成毫無有機自發性的巨嬰,抱著「和平真好」的信條,無視現實。一般日本人信政府,政府就信世衛,病毒就這樣輸入。而日本的精神勝利、報喜不報憂、服從上級的文化體制,自然是其中一大推手。
去年年底,我去日本參加一個關於反送中的交流,發現日本人與精神世界動蕩不堪的香港人完全不同。他們很少視中國為世界和平的威脅,他們認為美國才是最大威脅,視中國為維護區域和平的重要伙伴。幾十年來,日本都沒有真正的社運,與政府保持距離的公民社會衰弱,人民信政府,政府信世界秩序 (世衛),自然中招;為了保護國體的安保鬥爭最終熄滅,取而統治日本的親中、左翼和媚外的世界觀。當世衛和中國一心坑你,日本自然毫無免疫力。而且日本還要搞奧運,當然就粉飾太平硬撐下去,會撐到多少人染病而死,尚未可知。
戳破「日本就是好」的帝國遺產
日本的崛興和衰落,都與「相信政府」有關。明治維新為何成功而洋務運動失敗,一直是東亞史的經典比較題。其中一個關鍵,明治維新雖然是由天皇名義進行,但實際上是由封建國由下而上推行。洋務運動則受到地方和人民抵制。在江戶幕府時期,幕府與諸大名國的關係都是緊張和貌合神離。大名不相信所謂的「中央政府」,偷偷自己和外國做生意、輸入外國學問,到美國黑船來臨,不少有潛力的大名國經已有了初期的資本主義建設經驗和洋學知識,明治維新時早就有地方建設的成功經驗。人民相信政府,但明治政府當權者,是地方練歷出來的下級武士,不是長於深宮婦人之手的官二三代。
當時日本人面對外國殖民帝國來襲,迅速反應,相信政府,卻剛好押到了寶,押到了有視野和歷練的菁英武士,開創了歷史的奇跡;由明治維新到二戰,前度的地方諸侯和下級武士左右了日本大局,這些人也扮演了「公民社會」對沖政府的避險功能,即使下野,也有方國的鄉黨支援,有影響力,政府不是絕對的權威;但二戰打爆了一切,日本最後保護國魂的努力,也隨著安保鬥爭失敗、三島由紀夫自殺等事件而大致告終。70年代之後日本發大財,政府的控制力變得無遠不屆,日本人沒有改變,仍然相信權威,相信政府,但政府已經不是由下級菁英武士控制,他們不是開疆闢土、具有水滸精神的封建制菁英,而是蕭規曹隨的公務員。
跟祖宗之訓也不是不好,太平無事也應該如此,但一定應付不到突如其來的巨變。日本和中國一樣,當脫離封建進入大一統之後,大方向走錯了,就很難及時糾正,往往要付出滅頂的代價。北海道知事鈴木直道因為反對安倍的消極政策,積極防疫,大出風頭,這令人回想一直反對與世界開戰的海軍頭子山本五十六,但舉國如此,無力回天是常有的事。
武漢肺炎不只刺破了中國「舉國體制最有效率」的神話,或許亦令人重新反思「日本就是好」的帝國史遺產。
洋務運動維新運動比較 在 無待堂 Facebook 的最佳貼文
【盧斯達:武肺讓人反思「日本就是好」的帝國史遺產 -- 上報 / 評論】
中國爆發武漢病毒,以地緣看來,你以為香港和台灣疫情會最嚴重,但第一波爆發的結果看來,東亞世界的疫情是「近輕遠重」,地理和政經聯繫最多的港台疫情反而較輕,日韓則逐漸變成重災區。現在香港的染病人數是百多人,台灣則少至數十人;日本已經突破過千,韓國則數千人染病,成為名乎其實的疫區。
在爆發初期,有香港媒體在廣東訪問民眾,一班大媽對著鏡頭說,不怕,相信黨和政府,不怕,口罩都不必戴。不夠半個月,中國就大規模爆發,這張截圖也成為廣為流傳的恥笑迷因。也許「相信政府/權威」,就是東亞數地疫情盛衰的關鍵之一。
香港自然不用說,經過大半年的反送中衝突、搜捕和離奇死亡事件,民眾對政府的信賴已經清零。疫情初特區政府放慢手腳,不肯呼籲戴口罩、不斷淡化疫情、至死拒絕封關,導致市民恐慌搶購口罩和物資,也有抗爭者用氣油彈、小型炸彈、放火等方式抗議。民間老鼠拉龜,竟也喚起了全體不信政府而自救的氣氛,加上「不信政府」,就減低了病毒擴散的規範。其次是經過大半年社會動蕩,中國遊客的人數在疫情爆發前已經大減,所以可說是抗爭者救了全香港。
台灣主要是跟世衛有關。世衛因為「一個中國」原則,排拒台灣參與已久,但台灣亦因禍得福,因為全面倒向中國的世衛,在疫情初期就不斷淡化疫情,導致「相信世衛」的國家全部錯失時機。因為長期不能靠世衛,台灣自己的醫療系統就「自主研發」起來,加上選出了較為本土優先的政黨,上天還是眷顧台灣。
長期過度美化日本
至於日本就是另一個情況。日本的文化輸出,令我們長期過度美化日本。我們想像日本人很清潔企理,又是主權國家,應該擋得住。疫情初期,很多居住在日本的朋友,不斷抱怨日本政府和民眾毫無防疫意識,也毫無減少中國遊客的意識。那時說出來,香港的網友也不相信日本有事搞不好,但實情就是現在日本也要向台灣取「疫情經」。
日本和中國一樣,疫情迅速傳播,涉及一個文化和體制的問題。日本人合群到一個神經質的地步,不能為其他人帶來麻煩和恐慌,是他們的金科玉律。因此每個提出「疫症很嚴重,要及早準備」的聲音,都會被視為為恐天下不亂而抵制。同樣的事情,應用在東北大地震和福島核電災難。後來一些揭露福島核電問題的日本人,也被同胞施壓。因為說出來,就是揭一個群體都處理不了的瘡疤,在崇尚和諧穩定的社會結構不受歡迎。
至於校園,也聽過不少為了保住中國留學生不受打擾而淡化疫情。戴口罩一直沒有普及。日本人甚至笨到在Twitter呼籲別人不要講「武漢肺炎」,認為這樣是差別待遇是歧視中國。只能說是經濟起飛幾十年來,日本民間已經變成毫無有機自發性的巨嬰,抱著「和平真好」的信條,無視現實。一般日本人信政府,政府就信世衛,病毒就這樣輸入。而日本的精神勝利、報喜不報憂、服從上級的文化體制,自然是其中一大推手。
去年年底,我去日本參加一個關於反送中的交流,發現日本人與精神世界動蕩不堪的香港人完全不同。他們很少視中國為世界和平的威脅,他們認為美國才是最大威脅,視中國為維護區域和平的重要伙伴。幾十年來,日本都沒有真正的社運,與政府保持距離的公民社會衰弱,人民信政府,政府信世界秩序 (世衛),自然中招;為了保護國體的安保鬥爭最終熄滅,取而統治日本的親中、左翼和媚外的世界觀。當世衛和中國一心坑你,日本自然毫無免疫力。而且日本還要搞奧運,當然就粉飾太平硬撐下去,會撐到多少人染病而死,尚未可知。
戳破「日本就是好」的帝國遺產
日本的崛興和衰落,都與「相信政府」有關。明治維新為何成功而洋務運動失敗,一直是東亞史的經典比較題。其中一個關鍵,明治維新雖然是由天皇名義進行,但實際上是由封建國由下而上推行。洋務運動則受到地方和人民抵制。在江戶幕府時期,幕府與諸大名國的關係都是緊張和貌合神離。大名不相信所謂的「中央政府」,偷偷自己和外國做生意、輸入外國學問,到美國黑船來臨,不少有潛力的大名國經已有了初期的資本主義建設經驗和洋學知識,明治維新時早就有地方建設的成功經驗。人民相信政府,但明治政府當權者,是地方練歷出來的下級武士,不是長於深宮婦人之手的官二三代。
當時日本人面對外國殖民帝國來襲,迅速反應,相信政府,卻剛好押到了寶,押到了有視野和歷練的菁英武士,開創了歷史的奇跡;由明治維新到二戰,前度的地方諸侯和下級武士左右了日本大局,這些人也扮演了「公民社會」對沖政府的避險功能,即使下野,也有方國的鄉黨支援,有影響力,政府不是絕對的權威;但二戰打爆了一切,日本最後保護國魂的努力,也隨著安保鬥爭失敗、三島由紀夫自殺等事件而大致告終。70年代之後日本發大財,政府的控制力變得無遠不屆,日本人沒有改變,仍然相信權威,相信政府,但政府已經不是由下級菁英武士控制,他們不是開疆闢土、具有水滸精神的封建制菁英,而是蕭規曹隨的公務員。
跟祖宗之訓也不是不好,太平無事也應該如此,但一定應付不到突如其來的巨變。日本和中國一樣,當脫離封建進入大一統之後,大方向走錯了,就很難及時糾正,往往要付出滅頂的代價。北海道知事鈴木直道因為反對安倍的消極政策,積極防疫,大出風頭,這令人回想一直反對與世界開戰的海軍頭子山本五十六,但舉國如此,無力回天是常有的事。
武漢肺炎不只刺破了中國「舉國體制最有效率」的神話,或許亦令人重新反思「日本就是好」的帝國史遺產。
洋務運動維新運動比較 在 利世民 Facebook 的最佳貼文
一, 有讀者朋友話尋日篇文太長,可唔可以有個撮要。呢個反應,令我諗起愛因斯坦嘅一句說話:Make everything as simple as possible, but not simplier。
延伸閱讀: https://www.facebook.com/218575328195856/posts/2674556759264355/
二,尋日四千幾字,的確可以簡化:
(一)演進,係物種同環境嘅互動;
(二)社會制度嘅演進,同生產模式息息相關;
(三)農業革命,促成文明,亦都促成階級同封建制度;
(四)我哋所認知嘅歷史,好多都係農業社會封建制度嘅演進;
(五)東亞呢一帶過去兩千幾年,所謂歷史,其實係由不同知識份子嘅主張建構出來;
(六)知識份子未必有好突破或者劍造力,但由於佢哋掌握意識形態同經濟資源分配,所以一直係主角,亦即係所謂嘅超穩定結構;
(七)一千年前,呢片土地已經具備發展類似資本主義同現代行政組織嘅基礎,但礎於知識份子嘅利益同權力,反而形成一種強大嘅中央集權意識,亦即係所謂嘅大一統思維;
(八)知識份子構造出兩個神話去維繫大一統思維:財富再分配同抵禦外敵;
(九)知識份子對支配資源分配同意識形態嘅權力,維繫至今。
三,我唔知道呢種「中國特色社會主義」,仲係咪合理。
四,任何社會結構,無錯,背後都有一定嘅理性。不過,當外在現實環境因素轉變,所謂傳統,仲係咪合理呢?好似巴布亞新畿內亞土著,以前唔夠蛋白質同脂肪,要食死去族人,但去到廿一世紀,外人睇覺得唔合理,但對於身處其中嘅人,係咪都覺得合情合理?定係佢哋都覺得要變呢?
五,今時今日中國,一樣係演進過程中嘅一個階段;問題係,之後會點呢?
六,中國由農業社會演進到資本主義,其實日子尚短,好難講最終會唔會演變到「歷史終結」模式。
七,每個時代掌握權力嘅知識份子,都不斷糾纏於「躍進」同「保守」嘅矛盾。每個朝代嘅中後期,同樣戲碼,不斷重複上演。由晚清至今,呢個矛盾就更加明顯。
八,普遍來講,保守派(Conservatives)相信,盡量一切不變,對所有人最有利;當然,作為既得利益,不變,對佢哋更加有利。
九,躍進派(Progressives)嘅思想,相對複雜,跨度亦都比較闊。有相對保守嘅躍進派相信,改革係出於必須,否則連存活都有問題;洋務運動、維新改革、開放改革,都應作如是觀。
十,【題外話】躍進派當中,亦都有諗多咗嘅例子:新文化運動,就主張同過去完全切割。一個本來只係知識份子小圈子嘅諗法,漸漸擴散到各階層,最終變成社會運動;文革嘅除四舊,某程度上係新文化運動嘅異化。另外,殘體字,亦都係新文化運動嘅其中一個主張;而中共本身,就係新文化運動嘅孖生兄弟。
十一,當前中共係保守定躍進呢?佢哋想不改加強國家機器,亦好積極要發展科技同金融財經。但矛盾係,佢哋又想社會其他環節盡量不變。
十二,當矛盾去到衝突,多數時候,最終都係保守派贏。目前中共嘅矛盾,未去到有真正巨大嘅衝突;有 conflict 但未有 confrontation。
十三,香港呢,一直都係中共好想要嘅模式,即係有高度成熟嘅金融同市場,行政主導,而且冇普選。由透過香港否定「歷史終結論」到改造香港證明「中國模式優越性」,可以視為一個由保守趨向躍進嘅過程;去到某個位,矛盾亦變成衝突。
十四,好,到發問環節,大家有咩問題?另外,如果大家嫌我寫嘅文大長,想收 email 慢慢睇,可以訂閱 1st Draft by Simon - http://eepurl.com/gNP4Mj